تفسیر عرفانی آیات حج درتفاسیر عرفانی قرون 7تا9 (مولفه ها و ویژگی ها)

فریضه حج به عنوان عبادتی جامع، کامل، تأثیرگذار و حیات بخش جایگاه ویژه ای در دین اسلام دارد و یکی از راه های تعالی روحی مسلمانان است. به همین جهت حکمت ها و اسرار فراوان و درخور توجهی دارد. این موضوع مورد توجه جدی تفاسیر عرفانی نیز قرار گرفته و نگاه معرفت گرایانه و باطن شناسانه آن ها را جلب کرده است که می توان از تاثیر گذارترین و مهمترین آن ها کشف الاسرار، عرایس البیان وتفسیر محیط الاعظم را نام برد. برخی از مولفان این تفاسیر همچون میبدی و روزبهان بقلی براساس رویکرد عرفان عملی و برخی دیگر مانند ابن عربی و آملی براساس رویکرد عرفان نظری بر این عقیده اند که آیات مربوط به حج، اقیانوس بیکرانی از معارف و مباحث عرفانی و اخلاقی است که با ژرف نگری و تأملات باطنی و معنوی می توان آن ها را به دست آورد. از آنجا که هر یک از شعائر و مناسک حج منزلی از منازل سیر و سلوک است با پیمودن و هموار نمودن بادیه های دشوار و پرفراز و نشیب نفسانی، مادی و وساوس شیطانی به کعبه قلب حقیقی که مظهر حق متعالی است دست یافت و سیر و سلوک از بادیه های باطنی و معراج روحانی را با سیر و سفر ظاهری پیوند زد و با ریاضت نفس سرکش در احرام حقیقی و رسیدن به معرفت حق در عرفات و شعور یافتنش در مشعر و هدی آن در منا و حلق بقایای نفس در مروه، در مقام ابراهیم به مقام خلّت نایل آمده و در طواف کعبه حق متعالی به فنا رسید و در قلّه‏های بلند توحید و مناره‏های پر فروغ ایمان به بقا دست یازید. نوشتار حاضر، درصدد تبیین رازو رموز عرفانی و معنوی آیات حج، از دیدگاه تفاسیر قرون هفت تا نه هجری می باشد که شامل تفسیر رشید الدین میبدی، روزبهان بقلی، ابن عربی و سید حیدر املی می باشد. کلیدواژه ها: بیت الله، شعائر، مناسک، قلب حقیقی، نفس، رشید الدین میبدی، روزبهان بقلی، ابن عربی، سید حیدر آملی.